Ustanowienie przez Inwestora Inspektora na danej budowie powoduje określone skutki prawne, zarówno w sytuacji, gdy kierując się dobrze pojętymi interesami konkretnego procesu budowlanego, ustanowi tegoż Inspektora w ramach przyznanej mu przepisami swobodnej dyspozycji, jak i gdy ustanowienie Inspektora jest obowiązkowe. Podstawowym skutkiem prawnym ustanowienia Inspektora jest włączenie jego osoby (obok Inwestora, projektanta i kierownika budowy) w konkretny proces budowlany, w wyniku czego staje się on tzw. uczestnikiem procesu budowlanego i podlega wszelkim aktualnym regulacjom prawnym.

Poprawne prowadzenie procesu nadzoru ma ogromne znaczenie dla prawidłowego przebiegu procesu inwestycji. W dużym skrócie można rzec, iż Inspektor jest reprezentantem Inwestora na budowie, służy mu radą i pomocą, działa na jego zlecenie i w jego imieniu, chroniąc jego interesy oraz dba o jakość wykonywanych robót budowlanych. To w gestii Inspektora leży m.in. sprawowanie w oparciu o obowiązujące prawo, posiadaną wiedzę i doświadczenie kontroli zgodności realizacji robót budowlanych z projektem, pozwoleniem na budowę, przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej, sprawdzanie jakości wykonywanych robót i wbudowanych wyrobów/materiałów budowlanych, a w szczególności (poprzez weryfikowanie dokumentów potwierdzających właściwości użytkowe tych wyrobów/materiałów) zapobieganie zastosowaniu wyrobów/materiałów budowlanych wadliwych i niedopuszczonych do stosowania w budownictwie. Inspektor sprawdza i dokonuje odbiorów robót budowlanych ulegających zakryciu lub zanikających, uczestniczy w próbach i odbiorach technicznych instalacji, urządzeń technicznych i przewodów kominowych oraz przygotowuje i bierze udział w czynnościach odbioru gotowych obiektów budowlanych i przekazywania ich do użytkowania. Wreszcie to Inspektor faktycznie potwierdza prawidłowe wykonanie robót oraz usunięcie ewentualnych wad a na życzenie Inwestora kontroluje także rozliczenie budowy.

Biorąc wszystko powyższe pod uwagę, wydaje się niemal oczywistym to, iż niezależnie od tego, czy ustanowienie Inspektora na realizowanej inwestycji będzie obowiązkowe czy też nie, jego zatrudnienie, pomimo konieczności poniesienia dodatkowych wydatków będzie rozwiązaniem prawidłowym i słusznym. Kontroli zapewnianej przez Inspektora nadzoru inwestorskiego większość Inwestorów nie jest w stanie zapewnić we własnym zakresie, zaś jej brak powoduje w wielu przypadkach poważne skutki finansowe, w większości nieadekwatne, wręcz nieproporcjonalne, do kosztów związanych z ustanowieniem Inspektora. Jest on bowiem faktycznie fachowym wsparciem oraz pełni niejako rolę zastępcy Inwestora na placu budowy, zapewniając kontrolę nad jakością i zgodnością wykonywanych robót budowlanych z projektem, obowiązującym prawem, przepisami i zasadami wiedzy technicznej. Nieoceniona jest także rola Inspektora w procesie przygotowania zrealizowanego obiektu do odbioru i użytkowania. Wysoka jakość prac potwierdzona nadzorem Inspektora ma szansę zaowocować bezawaryjną eksploatacją obiektu budowlanego kolejnych latach użytkowania obiektu.

Pamiętając o tym, iż Inspektorem może być tylko osoba z uprawnieniami budowlanymi wykonawczymi, będąca jednocześnie czynnym członkiem właściwej dla jego miejsca zamieszkania Okręgowej Izby Inżynierów budownictwa i posiadająca opłaconą składkę na ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej, przy wyborze określonej osoby na funkcję Inspektora należy kierować się także posiadanymi przez danego kandydata uprawnieniami, w określonych specjalnościach. Szerszy zakres posiadanych uprawnień oraz brak ograniczeń zmniejszają potencjalne grono zatrudnionych na budowie Inspektorów, co najczęściej ma także wpływ na koszty i poprawia komunikację oraz proces decyzyjny na budowie. Ponadto w przypadku ustanowienia większej ilości Inspektorów, konieczne jest także wyznaczenie jednego z nich do pełnienia funkcji koordynatora pozostałych. Obowiązujące w Polsce prawo wyklucza możliwość pełnienia na tej samej budowie funkcji kierownika budowy i Inspektora przez jedną osobę. Ponadto osoby pełniące te funkcje nie powinny być ze sobą jakkolwiek powiązane (np. zatrudnieniem w tej samej firmie wykonawczej), gdyż z uwagi na dość oczywistą sprzeczność interesów (reprezentują najczęściej różne strony zawartej Umowy), każda z tych osób realizuje swoje obowiązki i patrzy na budowę z innego punktu widzenia. Inspektor winien reprezentować na budowie wyłącznie interesy Inwestora.